Tết Đoan Ngọ: diệt sâu bọ và những phong tục độc đáo

Hơn cả một ngày lễ, Tết Đoan Ngọ là dịp để con người hòa mình vào nhịp sống của tự nhiên, thực hiện những phong tục độc đáo nhằm xua đuổi bệnh tật, cầu mong sức khỏe và một mùa màng bội thu. Bài viết này sẽ cùng bạn khám phá ý nghĩa và những phong tục đặc trưng, làm nên nét đẹp của Tết Đoan Ngọ trong văn hóa Việt.

Tết Đoan Ngọ: diệt sâu bọ và những phong tục độc đáo

A. Nguồn gốc và ý nghĩa sâu sắc của Tết Đoan Ngọ

Để hiểu trọn vẹn nét đẹp của Tết Đoan Ngọ, chúng ta cần tìm hiểu về nguồn gốc của nó. “Đoan” có nghĩa là mở đầu, “Ngọ” là giữa trưa. Tết Đoan Ngọ mang ý nghĩa là ngày mở đầu chuỗi ngày nóng nhất trong năm, là thời điểm dương khí thịnh vượng nhất. Lễ hội này bắt nguồn từ truyền thuyết về một ông lão đã chỉ cho người dân cách diệt sâu bọ bằng các loại trái cây và rượu nếp. Nhờ vậy, mùa màng của họ được cứu vãn. Để tưởng nhớ ơn cứu giúp này, người dân đã lấy ngày này làm ngày Tết “diệt sâu bọ”, dần dần trở thành một phong tục truyền thống.

Oản quạt hồng LYO-041

Tết Đoan Ngọ không chỉ mang ý nghĩa tiêu diệt các loài sâu bọ gây hại cho mùa màng mà còn mang ý nghĩa thanh lọc cơ thể, diệt trừ các “sâu bọ” (tức là bệnh tật, ký sinh trùng) ẩn chứa trong người. Dù bận rộn đến đâu, người Việt vẫn luôn sắp xếp thời gian để sum họp gia đình, cùng nhau thực hiện các phong tục độc đáo, thể hiện ước nguyện về một cuộc sống khỏe mạnh, an lành.

B. Phong tục “diệt sâu bọ” và các nghi thức độc đáo

Phong tục “diệt sâu bọ” là một trong những nghi thức quan trọng và đặc trưng nhất của Tết Đoan Ngọ. Sáng sớm ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch, ngay khi vừa thức dậy, người dân đã bắt đầu thực hiện nghi thức này.

Oản quạt mã cô Đôi Thượng Ngàn LYO-032 – Biểu tượng của sự tôn trọng, hòa bình và giàu có.

Ăn cơm rượu nếp: Đây là món ăn không thể thiếu. Người dân tin rằng vị cay nồng của rượu nếp sẽ giúp tiêu diệt các loại ký sinh trùng trong đường ruột, làm sạch hệ tiêu hóa.

Ăn trái cây: Các loại trái cây có vị chua, chát theo mùa như mận, vải, đào… được ăn ngay sau khi ăn cơm rượu nếp, với niềm tin rằng chúng sẽ giúp “tiêu diệt” sâu bọ còn sót lại.

Tắm nước lá thơm: Vào buổi trưa ngày Đoan Ngọ, nhiều gia đình có tục tắm bằng nước lá thơm từ các loại lá như lá mùi, lá bưởi, lá tía tô… Việc này được cho là giúp tẩy uế, xua đuổi tà khí và mang lại sự thanh khiết, khỏe mạnh cho cơ thể.

Ngoài ra, ở nhiều vùng nông thôn còn có tục “khảo cây” hoặc “đánh cây”, nơi người ta dùng dao gõ nhẹ vào gốc cây và hỏi xem cây có muốn ra quả không, thể hiện mong muốn cây cối sai quả, mùa màng bội thu.

C. Ẩm thực truyền thống và mâm cỗ cúng

Ẩm thực là một trong những yếu tố làm nên sự đặc trưng của Tết Đoan Ngọ. Mâm cỗ cúng ngày này không quá cầu kỳ nhưng lại rất ý nghĩa, bao gồm các món ăn truyền thống mang tính biểu tượng.

Oản quạt đỏ mừng xuân LYO-027

Cơm rượu nếp: Món ăn chính, không thể thiếu trên mâm cỗ. Cơm rượu nếp cẩm hoặc nếp trắng tùy theo vùng miền.

Bánh gio (bánh ú tro): Làm từ gạo nếp ngâm nước tro, có vị thanh mát, được tin là giúp thanh lọc cơ thể, giải độc, rất phù hợp với tiết trời nóng nực của mùa hè.

Thịt vịt: Ở nhiều địa phương miền Trung và miền Nam, thịt vịt là món ăn “chủ lực” vì theo Đông y, thịt vịt có tính mát, giúp cân bằng nhiệt và bồi bổ cơ thể trong thời tiết oi bức.

Trái cây theo mùa: Mận, vải, dưa hấu… không chỉ là lễ vật dâng cúng mà còn là món ăn để cả gia đình cùng thưởng thức, thể hiện sự đủ đầy, sung túc.

Xem thêm tại đây.

Mâm cỗ cúng Tết Đoan Ngọ không chỉ là để dâng lên ông bà, tổ tiên mà còn là dịp để gia đình sum họp, quây quần bên nhau, thưởng thức những món ăn truyền thống và chia sẻ tình cảm.

D. Tết Đoan Ngọ trong đời sống hiện đại

Trong bối cảnh xã hội ngày càng hiện đại, các phong tục của Tết Đoan Ngọ vẫn được người Việt gìn giữ và phát huy. Dù cách thực hiện có thể thay đổi để phù hợp với nhịp sống hối hả, nhưng ý nghĩa cốt lõi của ngày lễ thì vẫn vẹn nguyên.

Các gia đình vẫn duy trì việc mua sắm các loại trái cây, cơm rượu nếp để dâng cúng và thưởng thức. Mặc dù không còn nhiều người thực hiện tục hái lá thuốc, nhưng việc tắm nước lá thơm vẫn được nhiều gia đình duy trì, đặc biệt là cho trẻ nhỏ, như một cách để bảo vệ sức khỏe. Tết Đoan Ngọ đã trở thành một nét đẹp văn hóa, là dịp để mỗi người tự chăm sóc bản thân, hướng đến một cuộc sống khỏe mạnh, bình an và hạnh phúc.

Xưởng cung cấp dịch vụ làm oản uy tín, nhanh chóng đẹp mắt tại Hà Nội

Tết Đoan Ngọ, với tất cả những gì mà nó đại diện, là một nét đẹp văn hóa bất diệt của người Việt. Từ phong tục “diệt sâu bọ” độc đáo, mâm cỗ truyền thống đầy ý nghĩa, đến vai trò gắn kết gia đình, Tết Đoan Ngọ đã trở thành một biểu tượng sống động của lòng hiếu thảo, sự biết ơn và tinh thần lạc quan, yêu đời. Lễ hội là niềm tự hào của dân tộc Việt Nam, là minh chứng cho sự trường tồn của một nền văn hóa giàu bản sắc.